اسپان باند و ملت بلون: تعریف، موارد مصرف، و تمایز

اسپان باند و ملت بلون از جمله پارچه های فاقد بافت (بدون بافت) هستند که تولید آنها از اواسط قرن بیستم آغاز شده و با توجه به ویژگی های خود توانسته اند، جایگاه مهمی را در مصارف مختلف به خود اختصاص دهند. در ادامه این نوشتار با تعریف، موارد مصرف، و تمایز این نوع از پارچه ها آشنا می شوید. 

اسپان باند (Spun Bond) نوعی از پارچه های فاقد بافت است که به طور عمده از پلی استر و پلی پروپیلن در مدل های متفاوت ساخته می شود. این نوع از پارچه ها در بازار احتمالا با عناوینی مثل پارچه های یکبار مصرف، و بدون بافت شناخته می شوند.

همانگونه که اشاره شد اسپان باند در واقع با پارچه هایی که در تهیه و تولید آنها از در هم تنیدن تار و پودهای رایج استفاده می شود، متفاوت هستند. تفاوت این قبیل پارچه های رایج که در بازار وجود دارند آن است که تولید اسپان باند از طریق فرایندهای شیمیایی، مکانیکی و حرارتی انجام می شود. به عبارتی، این نوع پارچه ها از طریق سوزن زنی و یا پِرِس (فشار) تولید می شوند.

تاریخچه ی تولید پارچه اسپان باند

تولید پارچه اسپان باند به طور عمده از سال 1940 در آمریکا آغاز شد و با توجه به تغییر و تحولاتی که در فرایند تولید منسوجات فاقد بافت شکل گرفت توانست جایگاه ویژه ای را در صنایع مختلف پیدا کند.

فرایند تهیه و تولید اسپان باند باعث شده که بتواند در مصارف گوناگون جایگاه ویژه ای داشته  باشند. مصارف این قبیل پارچه ها به حدی گسترده است که می توانیم در فعالیت های روزمره خود شاهد آن باشیم. برای مثال، مصارف پزشکی، درمانی، و بیمارستانی تنها نمونه های محدودی از استفادۀ اسپان باند است.

علاوه بر این، با شیوع کرونا از اسپان باند در تولید انواع ماسک ها استفاده شد. محصولات دیگری از جمله کیف بیمار، دستمال های بهداشتی و آرایشی، و لباس های یک تکه ای (گان) که در محیط های آزمایشگاهی، بیمارستان های و سایر مکان های حساسی که در آنها مواد شیمیایی استفاده می شوند از جمله موارد استفاده از اسپان باند است.

دلیل استفاده از اسپان باند در صنایع مختلف را می توان به ویژگی هایی همچون ارزان بودن، لطافت پارچه، ضد باکتری بودن و مقاومت بالای پارچه نبافته دانست که باعث شده این قبیل پارچه ها مورد استقبال قرار گیرند.

با استفاده از اسپان باند همچنین می توان در هزینه ها به ویژه در مواقعی که میزان مصرف بالاست (برای مثال در بیمارستان ها و مراکز درمانی) به طور قابل توجهی صرفه جویی کرد. علاوه بر کاهش هزینه ها، قابلیت ضد باکتری بودن این پارچه ها که رعایت اصول بهداشتی را تسهیل می کند نیز از دیگر مزایای استفاده از اسپان باند است.

اگر از بُعد محیط زیستی نیز به استفاده از پارچه های اسپان باند نگاه کنیم،  قابلیت بازیافت این نوع پارچه ها در کوتاه ترین زمان ممکن و همچنین عدم ایجاد حساسیت (به دلیل داشتن منافذ کافی و بافت لطیف و نرم) از دیگر ویژگی هایی است که استفاده از اسپاند باندها را افزایش  داده است.

استفاده از پارچه اسپاند باند در صنعت نیز دارای جایگاه ویژه ایست. مقاومت و کشش بالای این پارچه ها در مقابل ضربه و کشیده شدن باعث شده که در صنایعی از جمله خودروسازی مورد استفاده قرار گیرند. تزئینات داخلی خودروها، پوشش صندلی، چادر خودرو، و عایق های صدا گیری از جمله مواردی هستند که اسپان باند به صنعت خودرو کمک می رساند.

اسپان باند در صنعت راه و ساختمان نیز قابل استفاده است. دیوارهای پیش ساخته و کاذب، روکش ساختمان های نیمه ساخته، کاغذ دیواری، نمای ساختمان، و عایق کاری حرارتی و صوتی تنها برخی از موارد استفاده از اسپان باند در صنعت راه ساختمان هستند.

اسپان باند در بسته بندی مواد غذایی، مصارف بهداشتی، فیلتراسیون، و کشاورزی و باغداری نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد، به گونه ای که اگر این قبیل پارچه ها به وجود نیامده بودند، به نظر می رسد یافتن جایگزینی برای آنها کار چندان ساده ای نبود.

تمایز اسپان باند و ملت  بلون

اسپان باند و ملت بلون هر دو از پارچه های بدون بافت هستند که تمایز اصلی آنها در فرایند تولید قابل مشاهده است. تمایز اصلی بین پارچه های ملت بلون (Melt Blown) و اسپان باند را می توان در دما و حجم هوای بکار رفته در نازک کردن رشته ها و همچنین مکانی که نیروی نازک کننده عمل می کند و رشته ها کشیده می شوند، دانست.

به عبارتی دیگر، در فرایند تولید ملت بلون مقدار زیادی هوا با دمای بالا با هدف نازک کردن تارها استفاده می شوند. در حالی که در فرایند تولید اسپان باند، حجم کمتری از هوا با هدف سرد و سپس نازک کردن فیبرها استفاده می شود.

علاوه بر میزان هوای مورد استفاده، همانگونه که اشاره شد مکان کشیدن شده شدن این دو نوع پارچه نیز با یکدیگر متفاوت است. در فرایند ملت بلون، کشیدن و یا نیروی نازک کردن در نوک قالب بکار برده می شود، اما در فرایند تولید اسپان باند کشیده و یا نازک شدن در بعضی از فواصل قالب مورد استفاده قرار می گیرد.

ملت بلون در واقع یک روش ساخت از میکرو و نانوالیاف است که در آن یک ماده ذوب پلیمری به وسیله نازلهای کوچکی که گاز دمنده قوی اطراف آن را فرا گرفته است، استخراج می شود. محصول تولید شده حاصل از این فرایند یک سطح ورقه ایست که در تولید سیستم های تصفیه، جاذب، لباس، و سیستم های دارویی مورد استفاده قرار می گیرد.

ملت بلون ها که منسوجات نبافته متشکل از فیلامنتهای منقطع در طول های مختلف هستند ظرافت و همچنین قدرت نفوذناپذیری بسیار بالایی در برابر مایعات دارند که این دو مشخصه از اصلی ترین ویژگی های آنها عنوان شده است، به گونه ای که گفته می شود ملت بلون ها قابلیت جذب تا بیش از 15 برابر وزن خود را دارند. سادگی، بهره وری بالا، و عملکرد قابل توجه از دیگر ویژگی های ملت بلون است.

کاربرد ملت بلون

یکی از اصلی ترین کاربردهای ملت بلون ها را می توان در ساخت دستگاههای تصفیه آب، ماسک و انواع فیلترهای تهویه هوا دانست. با شیوع کرونا که استفاده از ملت بلون ها (در کنار سایر پارچه های فاقد بافت مانند اسپان باند) روز به روز افزایش یافت، قیمت ملت بلون ها از چند هزار در تُن به حدود 100 هزار دلار در هر تُن رسید.

عمل فیلتر کردن که به تعریف ساده به جدا سازی مواد معلق جامد از مایع یا گاز گفته می شود، علاوه بر زندگی روزمره که بارزترین مثال آن را در استفاده از ماسک می توان مشاهده کرد، در صنایع مختلف نیز کاربرد بسیار زیادی دارد. از اینرو استفاده از پارچه های فاقد بافت علاوه بر صنعت و بهداشت، در زندگی روزمره نیز جایگاه  ویژه ای یافته است.

ملت بلون همانگونه که از نام آن نیز پیداست نوعی روش مذاب دَمِشی است که نخستین تحقیقات آن در آمریکا و در جریان یک تحقیق دریایی به منظور تولید مواد تصفیه برای اندازه گیری تشعشعات در هواپیماهای بدون سرنشین در دهه 1950 انجام شد.

بعدها شرکت اِکسون این روش را توسعه داد، و در حال حاضر نیز چین عنوان بزرگ ترین تولید کننده پارچه های بدون بافت دنیا از روش مذاب دمشی را به خود اختصاص داده است. چین با تمرکز بر تولید پارچه های بدون بافت به تنهایی 40 درصد از کل تولید این پارچه ها را در سطح عرصه جهانی در اختیار خود دارد.